Технология горных выработок

p> [pic]
МЅнда L - тазалау жумысынын жылдыє мерзiмде жылжу мјлшерi,м;

( - пайдалы єазбаны» ты№ызды№ы, т/м3; m-кабатты» орташа есеппен ал№анда№ы єалынды№ы; с - этажда№ы кјмiрдi толыє ойып алу коэффициентi;

2 -єос каннатты шахты» жумыс фронтыны» саны;

(m кјбейтiндiсi єатбаны» /пластын/ јнiмдiлi№iн т/м2 јлшемi мен сипаттайды. Егерде єазыла№ынып жатєан жал№ыз єабат /пласт/ орнында кјп єабатты кен болса этажды» енкей (єЅлама) биiктi№i мына формуламен анєталады:

[pic]

МЅнда (р- бiр мезгiлде тугелде єазылатын єабатты єосынды єалы»ды№ы не болмаса оны» бiр бјлегiнi» єосынды јнiмi я№ный (р(р1+р2+…+рn.

Этажды» е»кей бетiнi» тiк жадыєтыєта№ы проекциясын этажды» тiк биiктiгi деп аталады. Этажды» тiк биiктiгiн їэ мына формуламен табылады:

[pic]

МЅнда (-пласты» тѕсу бурышы, град;

Этаж єанатын участкiлi деп атайтын аралыє бремсберг не болмаса скатпен арєылы кiшi бјлiмгi бјлiнедi. Бремсберг не скатты» ѕлесiне тиiген этажды» бјлiгiн єазып алынатын алаба атанады /выемочное поле/. Кен ѕ»гiлерiнi» орыналасуына байланысты сы»ар не єос, єанатты алаба болуы мѕмкiн. Іуламалы бетiмен єазып алынатын алаба кјбiнесе екiге бјлiнедi /подэтаж№а/. °р-бiр подэтажда бiр №ана лава жай№астырылады. Подэтажды» шек арасы аралыє
/подэтажный/ штректен јтедi.

Панель ёдiсiмен дайында№анда шахта алабасы (1.9,i сур) ылдый№ы беттеп єає бјлiнiп /мјлшер шамасы 800-1200м дейiн/, ал узындыє мјлшерi 1500-2000м жетедi. Шахтыны» негiзгi тасу штрегiнен панельдi» ёлбетте орта кедiнен јрге єаєарай панель бремсбергi ѕ»гiленiн, кейiннен сол штректен ылдый№а беттеп пенель уклоны ѕ»гiленедi.

Панель ылдый№ы єарай /конвейер, вентиляция/ штректерi арєылы ярусєа бјлiндi. Екi штректi» арасында бiр лава орналасады. Панель ёдiсiнi» этаж ёдiсiнiмен салыстыр№анда№ы артыє шылы№ы єазап алу iсiн шо№ырландырып, єарєындату№а жой ашады. Концентрация /шо№ырландыр/ iсi кјмiрдi» јзiндiк єунын тјмендетедi. Панель ёдiсiнде ярустарда кјмiр єорын шегiнѕ ёдiсiмен кјмiрдi забойлардан негiзгi тасу штректерiне прогрессивтi конвейер транспортымен жеткiзѕге мѕмкiндiє ту№ызады.

Панель ёдiсiнi» кемiстiгiне мыналарды жатєызу№а болады - этаж ёдiсiндегiдей емес е»кей ѕ»гiлердi» сана ана №урлым кјп болады, жер астында№ы штрек бойымен тасылатын транспорт жумысы 20-30% ул№аяды.

Панель ёдiсiн жазыє не кјлбеу жазыл№ан 16-18( дейн кјмiр єабаттар єорын єарєјнды єазып алу ѕшiн єолданады/ Погоризонтты /1.9 в сур./ дайынды№ында ор жа№ында№ы боласын тјменгi єЅлаша алабалары шахтаны» нeгiзгi горизонтынасаналады. °p-бip бремсберг не алабы шeгiну ёдiciмeн єазылып алынатын столб аталатын алаба№а єадыпаланады.

Пласты»ы» єулама бурышы 12( дейн, пласт јте газдi /1т єазып

алынатын кемiрден 15м( жо№ары/, сый№ызушы жынысты» јте сулы болып, кѕрделi гипсометрия жёне геология бузылымыны» єулама буры кемiр єабатыныє єулаума бЅрышына жаєын болып, єазба столбы атал№ан алаба геология бyзылысаpaсына сыябын болса єолдану№а дурыс деп табылады.

Горизонтты бјлек столбтар№а (јрге болсан, томенгi бетке болсын) бјлу ёдiсi кен орын ал№ан себебтерi механизмдi комплекстердi» кобеюiпе, лава жабдыєтарыны» монтаж жёне демонтаж жумысы азайту, шахтыны» терендеуi мен кемiрден шы№тын газды» кобеюiнен байланысты.

Блок дайындсы /1.9 г сурет/ жер астында№ы узыттын мјлшерi 8-12км шаха алабы 2-4 бјлшекке /блок/ белiнедi.

Погоризонтты ёдiстiн кен орын ал№ан себебтерi мынау: механизмдi комплекстердiн кјбеюi, лава жабдыєтарыны» монтаж жёне демонтаж жЅмысыны» азаюы, осы№ан єoca, шахтыны» терендеуi мен кјмipден шы№атын газды» кјбеюi.

Шахта алтасын блок дайында№анда /1.9,г сурет/ жер астында№ы Ѕзындыє мјлшерi 8-12км шахта албасы 2-4 бјлекке /блок/ бјлiнедi. °р-бiр блок iшiнде тазарту жёне дайындаушы ѕ»гi ѕ»гiлейтi» забойларды» ауасын ауыстыратан вентиляция тармаєтары јз алдында дербес болуы єажет: бiрiншi жел кiрiтiн, екiншiсiден шы№атын. °р блоктарды» бёрiнде бiрден јтедi єадып алын№ан пайдалы єазба блоктарда» бас транспорт штрегiмен СКИП оєпанына жеткiзiлiп жатады. Жер астында№ы шахта алабасын блокєа мынадай жа№дайда бјлген дѕрыс: шахта алабасыны» Ѕзынды№ы ѕкм асса, жiреса јте газда кјiрдi кјп єабатты кјрсеткiшке не болып тЅр№ан шахтады» (8 деп 10мы» т/тдукiп нен жо№ары).

7 Жер астында№ы шахта алабасыны» белiмдерi єызып пайдалану тёртiбi.

Метан бойынша III жёне жо№ар№ы категориялы шахталарда, этаждарды жёне панель iшiндегi ярусты жо№ардан бастап темен єарай iреттеп пайдаланады
/нисходящие/. Суы кјп, газы аз шахталарда ѕкметтi» кен ендiрiсiнде хаупсiздiк баєылау мекемесiнi» (госгортехадзор) шешiмi бойынша тјменнен жо№ары алатын тёртiпкеде Ѕлыєсат берiледi /ерлеу/. Этажда№ы кемiр єорын тiкелей не керi єайту ёдiсiмен алу№а болады. Бiрiншiсiнде тазалау жЅмысы ортадан басталып шахтыны» шек арасына карай бетвалса /10,а сур/ eкiншiciнде- кepiciншe/10, б сур/.

Керiсiншi ёдiстiє тiкелей ёдiске єараганда, Ѕтымды жагына мыналарды жаткызамы».

1. Этаж жене ярус штректерiнi» тiреулерiн саєтап тЅру шы№ыны аразан№а тѕснек.

2. Этаж не ярус транспорт штрегiмен берiлiп тур№ан таза ауаны№ кен алын№ан орын№а сi»iп кету мѕмкiншiлiгiн азайту мумкiншiлiгiн тарылтады. Шегiну ёдiсiмен кјмыр єазып кележатєан кѕннi» езiнде јрт шы№а єалса ерт орны /1.10сур/ бегет /1/ ардылы белiнiп бегеудi» алдынан кеiн тiлiп-јтетiн ѕ»и неге; жана лаваны баста№а жолашылады.

3. Шегiну ёдiсiн єолданылатын этаж не ярусты» ёзiрлiгiн алдын ала єамты№ан кезде тазарту жѕмысымен жер астында№ы єазындыларды дайындау жумысыны» орындаунда бiр – бiрiне кедергi тѕ№ызбай транспорт, механизм, єондур№ыларды» пайдалануы жаєсарады.

4. .Алдын ала ѕ»№ленген штректер кен єабатын толыє зерттеуге мѕмкiншiлiк тѕ№ызады.

Кен орнын тiк бетiлен єазу ёдiсiнiн тиымды жа№ына мыналар жатады:

Тазалау забойларды дайындау мерзiмi єысєа жене алдынала јтетiн штрек шы№ындары аз болып. Бул штректердiн он бойлы ар№ан сайын , ауа ауыстыру iсi єыйындай тѕседi.

Шахта алабасын панель ёдiсiмен дайындайтын болса ярус алабасын шегiку ёдiсiмен эр – дайым єаз№ан дурыс шахта алабасы этаж№а бјлiнсе шегiну ёдiсi тек єана шахта єанатынын мјлшерi 2км аспайтын болса єолданылуы мулекiн . Бремсберг алабасында№ы панельдар шахта ны» ортасынан бастап шетке єарай алынады. Панельдердiн осы тёртiббен дайындау ёдiсi ал№ашкы панельдерi дайында№анда бас штрек ѕє№iлеу жѕмыс кјлкмiн азайтѕ№а мѕлекiншiлiк бередi.

Шахта алабасыны» панельдерi шахтыны» шеткi шек арасынан орталыєєа єарай шегiнiп алын№ан жен, ейткенi мѕндайда басты штрек бiртiндеп ешiрiле бередi. Шахта алабасын дайындау /подготовка/ ёдiсiне, дайындал№ан алаба белiмдерiнi» iске єосу тёртiбi жёне шахта алабасыны» iшiндегi оєпандарды» орналасуына байла ауа ауыстыру схемалары ёр тѕрi кездеседi.

/1.11 сур/ этаж ёдiсiмен дайында№ын шахта абрабасында оєпандарды» орналасуына байланысты кездесетi» ауа алмастыру вентиляция схемалары кјрсетiлген. Оєпандарды» ортаяыєта жай№асєан жа№дайда таза ауа 1 оєпанан жер бетiнен кiрiп оєпан тј»iрегiндегi камералардан шыгып, нЅзделi бремсберг арєылы тасушы штрекке жете екiге бјлiнiп тазарту лавалар№а барады.
Пайдала№ан ауа ыластанын вентиляция штрегiне шыгын, содын кейiн адамдар жѕретiн ходокпен вентиляция оєпанына /2/ жетiп ёрi єарай атмосфера№а шы№ады. Шахтыны» ылдыйда№ы кен алабасындада ауа осылайша ауыстырылып турады. /1.11, а сур/ кјрсетiлген шахталы» јр бетiндегi алабасында пайдалан№ан ауа жо№арыдан ходок бойымен темен жылжыйды. Бѕл схема№а ыл№ый жол берiле бермейдi. Хаупсiздiк ережесi бойынша газды шахталарда пайдалан№ан ауа кјмiр єабатыны» єЅлама бѕрышы 10є дан жо№ары болса тек ерге єарай беттеп жiберуге рѕєсат берiледi.

Оєпандарды» орталыєтан-iрiктелген схемамен орналасєан жа№дайда /1.11,б сур/ /центрально-отнесенный/ ыластан№ан ауаны ёр єашанда јрге карай а№ыдып жатады. Бѕл схеманы» бiраз кемiстiгi долуына байланысты шахталарда селдiр кездесiп тЅрады. ґте газды шахталарда жёне кјмiр єабатылы» єЅлама бѕрыны
10є жо№ары болек шахта алабасын ашу ѕшiн негiзiнде єЅрастырыл№ан
/комбинированный/ оєпан орналастыру схемалары єолданылады.

Орталыє ке болмаса орталыє-iрiктелген схемаларда ентиляция а№ыс жолы лава этажды» шек арасына жеткенде барыншы Ѕзарады. Шахта оєпандары диагональдi орналасєан схемасында вентиляция а№ыс жолы єыскалау болып лаваны» этаж iшiндегi орын алысына байланысты мынадай кемшiшiлiктерi бар: аралыєтыєтарыны» алысты№ына байланысты екi жаєты сбойкаменєысу жёне флангада№ы опандарды єосалєы жЅмысєа пайдалану єиын№а тѕседi. Оєпандарды» шахта алабасыны» долан. Тарына жайгыстыру шахта алабасын єЅлама оєпандармен ашєанда кездеседi. Этаждарды» єорын шегiнiп алу ёдiстерiмен єабат шахты оєпандарын ендi скважиналармен бЅр№ылап фланг схемасымен жай№астыру, ёсiресе ете газды шахталарда жёне шахта алабысн блоктi схемасымен дайындауда кен орын алады.

1.8. Кен орлына жол ашу жѕелерi /система вскрытия/.

1.8.1. Жал№ыз дара пластаны ашу.

1.12 Сѕретте жал№ыз дара жазыла жатєан пластаны тiк оєпанмен ашып оны» єазып алу тёртiбi керсетiлген. Кјрсетiлген жѕйеде алдымен тiк оєпан, солдан кейiн оєпан тенiрегiндегi камералар, капитальдi бресберг ходогiмен алабасыны» ерiне єарай етедi. Шахтаны» ердегi алабасын єазып тауыса баста№ында шахтаны» ылдый беттегi алабасыны» єорын єазу ѕшiн курделi уклон дайындалып єойылады. Аты атал№ан ѕ»гiлер /бремсберг, уклон/ кен орнына жол ашушы, я№ный, кѕрделi ѕ»гiлерге жатады.

/1.12 сѕретте/ кен бетi ашыл№аннан кейiн этажда№ы кјмiр єазылу тiкелей
/прямой ход/ /1-шi этаждын сол єанаты/ не болмаса шегiну жѕрiсiмен /о» жає єанат/ мѕмкiндiгi кјрсетiлген. Шахтаны» бремсберг беттегi алабадан єазып алын№ан кјмiр забойды» ен боиымен транспорт штрегiне жеткiзiлiп бремсбергпен оєпан те»iрегiндегi камералар арєылы тiк оєпан мен єыр бетiне шы№арылады. Таза ауа оєпандарды» бiрiмен бремсберг бойымен транспорт штрегiмен тазарту забойына жеткiзiледi, ал пайдалан№ан ауа вентиляция штрегiмен, ходок арєылы шурф пен жер бетiне шы№арылады. Ылдай алабында єазыл№ан кен забойды» јн бойымен транспорт штрегi арєылы, уклон мен ёрi барып оєпан тј»iрегiндегi камералар, оєпан арєылы жер бетiне шы№ырылады.
Таза ауаны» жолы: оєпан, одан кейiн уклон транспорт штрегiнен кейiн забой, вентиляция штрегi мен ходок арєылы келесi оєпан арєылы єыр№а шы№арылады.

Панель дайынды№ында оєпан тенiрiндегi камераладан бiреѕдi» орнына єос басты штректар ѕ»гiленен. Бѕл штректер ашуышы ѕ»гiлер олардан дайындыє – панель iшiндегi бремсбергтер басталып ѕ»гiленедi. Жазыє кјмiр єабатан сол кјмiрдi» арасымен ѕ»гiленген єЅлама оєпан арєылы ашу№а болады /1.13 сурет/.
Оєпан жер бетiнен темен єарай єазылып ѕ»гiленедi. ¶»гi 1 этажды» белгiсiне темендегесiн оєпан те»iрiндегi камералар ѕ»гiленедi. Осындай жѕмыс орындалуы этажда јзге дайындыє єазындылар јтуге жол ашады. Забойдан жѕмыс орындалуы этажда јзге дайындыє єазындылар јтуге жол ашады. Забойдан шы№ып жатєан кен транспорт штрек, оєпан те»iрегiндегi камерадан єЅлама оєпанемен єыр№а шы№арылады. Таза ауа єЅлама оєпанны» бiрiмен оєпан тј»iрегiндегi камерада шахтаны» екi єанатына бјлiнiп транспорт штректерiмен тазарту забойларынан етiп ёрi єарай вентиляция штрегiмен келесi оєпан арєылы єыр№а шы№ырылады. 1-этажды» кен єорын єазып алып жатєанда єЅлама оєпандар тере»детiлт келесi 2-этажды» транспорт штрегiн ѕ»гiлеуге жол ашылады.
Шахтыны» кен алабасын єЅлама оєпанмен ашу ёдiсi ал№ашєы кѕрделi шы№ыны тiк оєпанмен ашєаннан арзан№а тѕседi. Осы керсетiлген жетiстiкпен єатар атал№ан ёдiстi» кемiстiктерiнде ата№ан жен. Оєпанны» ѕзын малиерi оны кѕтiп, жјндеу шы№ындарын кјбейтедi, тартып туратын болат арєан бЅрын тозады оєпан iшiнде темiр жол транспорты болса. ІЅлама оєпан жер астынан шыєєан кендi забойдан бастап єыр№а дейiн тѕгел конвейермен жеткiзуге жол ашады. Бѕл кјрсетiлiп отыр№ан жер астын ашу схемасы жазыє жер бетiне кјлбеу жаєын жатєан кјмiр єабатын ашєанда жиi кездеседi. ІЅлама, не тiк кјмiр єабаттары негiзiнде тiк оєпан этаж квершлат тарымен ашылып горизонт кен єоры тауысыла баста№анда оєпан терендетiлiп жа»адан оєпан тј»iрегiндегi камералар, квершлагтар ѕ»гiленiп жал№астырылады. /1.14,а сур/.

Егерде кјмiр єабаты єалы» болса оєпан кјмiр єабатында жатєан бѕiрiнен орналасады /1.14, а сур/. Транспорт мен ауа алмасу схемаларын жолы /1.14,б сур/ сѕретiнен кјмiрiндi.

1.8.2. Іабатты кјмiрдi ашу жолдары.

Бѕрыш єЅламасы 10-25є дейiн кјмiр єабаттырыны» арасы ёжептёуiр єашыє болса кјмiр єабаттырын оєпан мен кѕрделi квершланг арєылы ашу№а болады
/1.15сур/. Этажды дайындыє бола єал№ан кѕндi 1 жёне 2 тiк опандар этажды» транспорт штрегiнi» белгiлiне дейiн терендейiн. Бѕл горизонтта оєпан тенiрегiндегi камералармен, ал о№ан транспорт квершлаг жал№асады транспорт квершлагымен єатар шахта алабасыны» ер жа№ынан вентиляция квершла№ы ѕ»гiлендi. Атал№ан квершлагтар шахта алабасыны» ёрбiр бремсберг кјмiр єабаттырында арєалы ер жёне уклон арєалы ылды алабаларына бјлiнедi.
Бремсберг алабасында ауа ауыстыру ѕшiн ер жає шек арасында квершлаг-» ѕ»гiлендi /1.15,а сур/. Шахта алабасын панель ёдiсiмен даиында№анда тiк оєпандар бас штректердi» де»гейiне дейiн терендетiлiп сол горизонтта оєпан тј»iрегiнлегi камералар єазылып транспорт жёне вентиляция квершла№тары ѕ»гiлiнедi. Осы кјрсетiлген квершлагтардан ёр-бiр пласталарда басты штректер єазылып олардан панель бремсбергтерi та№ы басєа панель iшiндегi дайындыє жѕмыстар басталады. Аралыєтары жаєын кјмiр єабаттыры.

Бѕиiрд жыныстарыны» тЅраєтыл№ы осал /єѕлама бѕрыштары кјрсетiлген шамада болса аралыєтары жаєын кјмiр єабаттары тiк оєпан дар оєпан тјре»iрегiндегi камералар де»гейiне 1"теренделедi. Шахта алабасын этаж ёдiсiмен дайында№анды кѕрделi бремсберг 2"пен кѕрделi уклон 3"ходкаларымен берiк жыныс арасында жарал№ан кјмiр єабатыны» бойынмен.

¶»гiленедi ал те» жа№адайда єор№аушы кен дi»гегiндегi кјмiр шы№ынын азайту ѕшiн, ѕн, гiлердi тјменгi кјмiр єабатымен ѕ»гiлейдi. Бремесберг пен уклон дарды кјмiрмен жанасты у»гiлеген дѕрыс. Тарнспорт штрегiнi» бойлайтын белгiынен бетi ашылма№ан пластар№ан пласталар№а 4"пен 5"этаж квершлагтары ѕ»гiленедi. Осы ёдiсте кѕрделi бремсберг пен уклон 3'екi кјмiр єабаттында орындалатын жЅмыстарды бiрден єамтамасыз етедi. Шахта алабасы панель ёдiсiмен дайындалса№ында кјрсетiлген дайындыє тёсiлдерi ёрбiр панельде єолдынылады, жёне квершлагтар ёр-бiр яруста штректерiн тѕiстiрiп отырады.
Атал№ан квершлагтарды ярус квершлагтары деп атагады. Кјрсетiлген ашу тёртiбi жазыє кјмiр єабаттырында єолданса е»кей єазбаларды» жалпы ѕзынды№ы єысєар№анымен этаж /ярус/ сайын квершлаг јткiзуiн талап етедi. Кјрсетiлген ашушы тёрiбiдара горизонтты тѕрiне жатады. Кјп горизонтты ашушы тёртiбi ѕлгiсiдегi єабатты тiк пласталарды этажды квершлагтармен ашып ёр-бiр этажда оєпан тј»iрегiндегi камераларды єЅр№анды атау№а болады. /1.16сур/ єабатты тiк пласталарды тiк оєпандармен этажды квершлагтармен ашєанын кјрсетiп тЅр.
1-шi этажды єостiк оєпанмен жёне этажды єос квершлагпен 1-транспорт, 2- вениляция квершлагтары 1-шi арєылы ашєан этажды» кен єорын єазып жатєанда оєпандар 2-шi этажды» транспорт горизонтына дейiн терендетiледi. Шахтаны» ѕстiнгi шек арасында тазу тѕнбаны» єалынды№ы жЅєа болса 1-шi этажда№ы вентиляция ластын№ан ауаны шахтыдан шы№ару ѕшiн квершлаг орынына вентиляция шурфын ѕ»гiлейдi.

Этажды квершлаг ёдiсiмен єабаттас кјмiр пласталардын ашу е» басты тиiмдi жерi єазып тиелген кен бiраз белеске дейiн жазыє ѕ»гiлермен тасу№а болады. Осы№ан єоса жа»а горизонт ашылып жатєан мезгiлiнде ає техниканы» прогрессивтi тѕрiмен жабдыєталуына мѕмкiндiк ада алады. Пласталарды» єоры бiрден емса ёр мезгiлде таусылуына байланысты шахта єос, кейдi оданда кјп горизонтын бiрден пайдалну№а мёжбѕр болады. Пласталарды» єЅлама бѕрышы 10є кем болса квершлагтар јте ѕзын байланысты єаз№ан кендi тасу, кеншiлердi» єатнасу ѕшiн пласталар гезенк арєилы єосылады /кѕрделi не болмаса этажды тѕрiмен/. /1.17,а сур/ шахта алабасын 1 мен 2 деп атал№ан тiк опандар тјмергi кјмiр єабаттына єондырылып жо№ар№ы кјмiр єабаттыры кѕрдiлi гезенгепен ашылып тЅр№аны кјрсетiлген. Оєпандарды» тјменгi кјмiр єабаттын єыйып јткен жерiнде не оладан темендеу белгiден оєпан тј»iрiндегi камералар
3 єЅрылады. Жо№ар№ы кјмiр єабаттымен тјменгi оєпан тј»iрегiнделi камераларды» тѕсынан тiк гезенк 4 пен єосылады. Екi кјмiр єабаттыны» екеуiндеде гезенк ма»айында вагонетка алмасттру процессi орындау ѕшiн тиiстi жол салынады. Осыдан кейiн ёр кјмiр єабаттыны» он бойында шахта алабасын этажды ёдiсiмен дайында№анда тиiстi кѕрделi бресберг 6 мен 7 ходоктерi ѕ»гiленедi. Тјменгi пласталан єазып алын№ан кјмiр жо№аргы пластаны» бас транспорт штрегiмен кѕрделi гезенк 4 жеткiзiлiп тјменгi пласта№ы оєпан тј»iрегiндегi камералар№а жеткiзiледi.

Кјршi кјмiр єабаттырын кѕрделi гезенк пен ашу тёсiлi ашушы ѕ»гiлердi»
Ѕзынды№ын ѕнемдейдi. Кјмiр єабаттырын осылайша ашу тёртiбi жер астында№ы транспорт жЅмысымен ауа ауыстыру iсiн єиындату№а соєтырады. /1.17,а сур/ бремсберг алабасындагы ауа ауыстру схемасы кјрсетiлген. Пайдала№ан ауа жер бертiне шурф 8 арєылы ауыстырылып тЅрады. Кѕрделi гезенк пен єатты жыныс iшiне бiткен арасы тiгiнер 20м асатын жазыє кјмiр єабаттырын ашады, ете жазыє, жаєын бiткен кјмiр єабаттырын тiк оєпан жёне этажды гезенк тёртiбiмен ашады. /1.17, б сур/ шахта алабасына» этаж ёдiсiмен дайындал№ан ашушы тёртiбi кјрсетiлген. Тiк оєпандар тјменгi пластєа дейiн жѕргiзiлiп оєпан тј»iрiндегi 1 камераларды ѕ»гiлейдi. Оєпан те»iрiгiндегi камералардан тјменгi єабат кјмiр бойымен штрек 2' етiп одан јрге єарай кѕрделi бремсберг
3; ал ылдый№а єарай кѕрделi уклон 4' ходоктерiмен ѕ»гiленiп, солардан тјменгi пласты» этаж штректерi ѕ»гiлене бастайды. Кјрсетiлген штректерден жо№ар№ы кјмiр єабаттына этаж гезенктерi єазылады / кјмiр тѕсiретiн 5' жёне ветиляция 6'/. Кѕрделi бремсберг 3' пен кѕрделi уклон 4' екi кјмiр єабаттыны» жѕмысын єамтамасыз етедi. Бiрiншi этажда№ы шахта вентиляция схемасы, пайдала№ан ауаны» адам жѕретiн ходок арєылы орталыє вентиляция оєпанына жеткiзiлiп тЅр№ан схемасы арєылы кјрсетiлген. Шахтаны» кен алабасын панель ёдiсiмен дайында№анда гезенктер ярус штректерiнi» арасынан јтедi. Сондыєтан ондай гезенктi ярус гезенкi деп атайды.

Этаж гезенкiмен кјмiр єабаттырын єосу ёдiстерiмi» Ѕтымдыл№ы этажды квершлаг ёдiстерiнi» ѕтыдылы№ы мен бiр ы»№ай. БЅл системаны» Ѕтылатын жа№дайына материал, єондыр№ыларды жогаргы кјмiр єабаттырына жеткiзiп беруi мен єатар адам єатнастарыны» єыйындауы жатады. Алшає бiткен єЅлама бѕрышы
8є дейнгi кјмiр єабаттыры тiк оєпан арєылы ёр-бiр пласталарды дербес жѕмыс горизонтын уйстастарып ашєан Ѕтымды болады, /1.17,в сур/. °р пласт јз алдына iске єосылады. °р пласт бойынша јз алдына оєпан тј»iрiндегi камералар 1, кѕрделi бремсберг 2 жёне кѕрделi уклон ходоктарымен дайындалады. Атал№ан ашушы тёртiпбен єос кјмiр єабаттынан артыє ашу№а болмайды, жёне бас оєпанiшiнде екi жѕк кјтеретiк єондыр№ы орнатылу№ады тлiстi.

1.8.3. Тѕйдектi ашушы системасы кен геология жаратылысылары.

Кѕрделi шахта алабасы бiрлестiрiп ашу ѕшiн жо№ар№ы кјрсетiлген ёдiстер єиыстырылып єолданылады. Мѕндай жа№дайда ашушы системанын тѕйдектiлi атйды.

1.18,а суретiнде єЅлама бѕрышы 15-18є дейiн бiткен 3 пластаны тѕйдектiлi системасымен ашу жолы кјрсетiлген. Екi тјменгi пласт жанаса бiткен,ал 3-шiсi єашыє жарал№ан. Жанаса бiткен пласталарды тiк оєпанмен этажды квершлагтармен, ал жо№ар№ы алшан жатєан пласт-кѕрделi квершлагпен.
Ал тым кјнiле бiткен пласталарды бiрлестiрiп ашу ѕшiн жанаса бiткендерiн этажды квершлаг орнына этажды гезенк 2 ал кѕрделi квершлагты» орнына- кѕрделi гезенк 1 пайдала№андЅрыс /1.18, б сур/ /1.18,в сур/ бѕктелiп жатєан
3 пластаны ашу кјрсетiлген.

1.18 сур туйдектi ашушы системалары а-жазыє кјмiр єабаттыры (екшi жаєын, ѕшiншi алшає( этажды жёне кѕрделi квершлагтар; б-ѕш неазыє бiнен кјмiр єабатты (екеѕi жаєын, жёне ѕшiншiсi алшає) этажды жёне кѕрделi геденк; в-єЅлама бЅрыша тЅраєсыз кјмiр єабаттыры.

1.8.4. Штольнямен кен ашу ёдiсi.

Таулы жерде кен орнын штольямен ишєан тиiстiле. Кјмiр єабаттыны» жаратылысына байланысты штольня кеннi» јн бойымен, не болмаса кен тасуда женiлдi тЅгызу ѕшiн жёне шахтыiшiкен шыєєан су штольняны» ауызына а№уына штольняны 0,003-0,006 е»кiш јтедi. Штольня јтетiн жер танда№анда ескерiлетiн факт-орлар: Кен єорыны» е» мол тЅсынан; штольняны» ауызы шы№атын тѕста, тау, єар кјшкiнi, опырылып єЅлайтын мѕмкiшiлiгi болмау№а тиiстi, јзiн суы тасы№анда штольняны су басып єалмау жа№дайы, жер бетiндегi єЅрылыстарды орналастыр№анда жер тегiстеу жЅмыстарыны» аздау болатын жа№ы, штольнямен жербетiндегi транспорт, темiр жол єатынасыны» сенiмдi болуы.
Штольняны» жо№ар№ы жаєтавы кен єоры таусылатын жа№дайда тјменгi кјлбеу бiткен єорын кѕрделi уклондар мен 3,4 ашады. Егерде ылдида№ы єор тiк бiткен кѕнде соєыр оєпан 6,7 мен жёне квершлагп 7 арєылы ашылады. Кјмiр єабаты жер бетiне жаєында№ан тЅсынан ауа ауыстыру ѕшiн штольня 1 не болмаса шурф 2 етедi. Штольнямен кен ашу ёдiстерi жер астында№ы транспорт жЅмысымен, жер астыны» суын жер бетiне шы№ару iсiн ана №Ѕрлым же»iлдетедi. СССР-да штольня ёдiсiмен Кѕзбастагы, Кавказда№ы жёне Іиыр-Шы№ыста№ы кјмiр орындарымен бiраз рудалы кен орындары ашыл№ан.

1.8.5. Руда шы№ытын жер орынларды» ашын, дайындау ёдiстерiнi» ерекшелiгi.

Руда кенiшi металллды /темiс, мыс, єалайы, мырыш т.б./ мен металлсыз
/неметаллические/ /апатит, фосфорит, асбест, каомен т.б./.

1.19 Кенiшiн штольня арєыл ашу схемасы.

Атал№ан кен орындарыны» жаратылысы, тѕсi, формасы ёр тѕрлi болып, кјбiнесе желiс не шолбал кјлемдi болып кездеседi. Шахтаны» кен алабасы
Ѕзынды№ы 1-2км болып этаждарма бјлiнедi. Тiке бiткен кен орнында№ы этаж єоры ѕ»гiлерiмен блоєєа бјлiнедi. Этажды» биiктiгi ёдетте 60-80м болып кейде бѕл параметрi /20-300м/ арасында јзгерiп тЅруы мѕмкiн. Блокты» шетi восстающий /1.20сур/ ѕ»гiсiмен ше»берленедi. Жазыє /горизонталь/ бiткен кен орны штректерiмен панельдерге бјлiнедi. Блок не долмаса панельдi» алабасында кен єазу жЅмысы орындалады. Басты оєпандар ёдетте опырылу зонасына» сырт кеннi» жатыс бѕиiр жа№ынан опыралу зонасынан 50-100м асырып єондырылады. /1.21.сур/ Бѕл ёдiс єор№ау кен дiнгекiнде кен єорыны» єалуын азайту маєсатымен жер бетiндегi тѕрлi єЅрылыс ѕйлердi опырылу зонасынан сырт жерге орналастыру№а мѕмкiншiлiк тЅ№ызады. Кјлем мјлшерi шамалы жазыє не кјлбей бiткен кен орындары ашєанда оєпандарды кен орнына» алшає, опырылу зонасынан тыс жерден ѕ»гiлейдi. Кен орныны» мјлшерi мол болса єос оєпанды орталыєта, мѕмкiншiлiгiнше шахта алабасынан тыс жерге орналастыру тырысады.
ІЅлама оєпандар кен орныны» iшiмен не болмаса кеннi» жатанды бетiндегi жыныс арасынан ѕ»гiленедi /1.22сур/ ІЅлама оєпаннны» келешекте деформацияланбауы ѕшiн оны кен орныны» єЅлау бЅрышы опырылу бурышымен те» болмаса кен iшiнi» єЅлаума бЅрЅрышымен єатар јтедi /1.22,а сур/. Егерде кеннi» єЅлау бЅрышы опырылу бурышынан артыє болса, єЅлама оєпандар опырылу бЅрышымен єатар јтедi /1.22,б сур/. Сон№ы кезде, е»кi жёне тiк бiткен кен iшiн єЅлама бЅрышы 18є дейiн конвейер єондыр№ылы єЅлама оєпандар мен ашып кјтижелi кјрсеткiштерге не болып жатар.

Страницы: 1, 2, 3